Amerongen regenwaterproof
Het rioolstelsel in Amerongen kan de grote hoeveelheid water tijdens een hevige regenbui niet altijd aan. Een beperkte afvoercapaciteit van (regen)water kan in combinatie met extreme neerslag leiden tot wateroverlast op straat, in tuinen en in woningen. De gemeente Utrechtse Heuvelrug legde bij BOOT de vraag neer welke maatregelen nodig zijn om wateroverlast in de toekomst zoveel mogelijk te voorkomen en het aantal overstorten van vuilwater op de uiterwaarden, een Natura 2000-gebied, te beperken.
Om antwoord te geven op deze vraag bracht BOOT het huidige rioleringssysteem, maaiveldverloop en het verhard en onverhard oppervlak volledig in kaart. Aan de hand van deze informatie is er per neerslaggebeurtenis bekeken waar de overlast ontstaat en wat de oorzaak hiervan is. Ook werden deze resultaten geverifieerd bij bewoners om te toetsen of de theorie overeenkomt met de praktijk.
Op basis van deze gegevens werkte BOOT een technische tekening uit van de werkzaamheden die nodig zijn om wateroverlast te voorkomen. Na akkoord van de gemeente startte het project Amerongen Regenwaterproof. Het project is onderverdeeld in vijf deelgebieden. Vier gebieden bevinden zich aan de noordoostzijde van het dorp en één deelgebied betreft ‘de oude kern’ van Amerongen. Per deelgebied onderzocht BOOT welke voorzieningen nodig zijn om het regenwater af te koppelen van het riool. Dit om de riolering minder te belasten en het schone regenwater rechtstreeks in de bodem te infiltreren. De eerste twee deelgebieden zijn uitgevoerd en er wordt nu gewerkt in de oude kern. Daarnaast wordt het ontwerp van de laatste twee deelgebieden uitgewerkt en uitgevoerd.
Maatregelen voor droge voeten
Het project bestaat uit zowel ondergrondse als bovengrondse bergingen. Waar het kan, wordt het water bovengronds opgevangen, omdat bij een stortbui het water sneller en eenvoudiger in bijvoorbeeld een wadi stroomt dan in het riool. Op verschillende plekken in Amerongen zijn infiltratiebuizen en wadi’s aangelegd om het (schone) hemelwater af te koppelen van het gemengd riool. Aan de hand van deze voorzieningen wordt het water opgevangen, langer vastgehouden en langzaam geïnfiltreerd in de bodem. Al deze maatregelen ontlasten de overstorten van het huidige gemengde rioolstelsel op de uiterwaarden. Eerst stroomde vuilwater bij een hevige regenbui de uiterwaarden in. Wanneer alles afgekoppeld is, stroomt er alleen nog schoon water in de uiterwaarden en dit gebeurt alleen bij extreme neerslag. Al deze maatregelen hebben een positief effect op de natuur. De uiterwaarden worden zo niet meer vervuild en het regenwater wat in de bodem infiltreert, is een natuurlijke aanvulling van het grondwater.
Biodiversiteit
In het eerste deelgebied, naast de begraafplaats, de Holleweg en De Del, is een groenstrook heringericht. Samen met de omwonenden werd de inrichting van De Del ontworpen.
Het hemelwater wordt zichtbaar door een kleine waterval. Vanaf dit punt stroomt het water de wadi in. De wadi heeft een hoogteverval van ongeveer drie meter. Om optimaal gebruik te maken van de ruimte, bestaat de wadi uit meerdere compartimenten. Afhankelijk van de intensiteit van de neerslag worden één of meerdere compartimenten gevuld. Als de wadi bij hevige regenval volledig gevuld is, stroomt het via een ondergrondse verbinding richting de uiterwaarden. Hendriks, projectleider bij BOOT, vertelt: “Het terrein bestond eerst uit een grasveld met een paar bomen, maar we hebben het terrein meer biodiversiteit gegeven. We combineerden de wateropvang met een bloemrijker gebied. Hierdoor is er meer beleving en voelen bewoners zich verbonden met het gebied.”
De bewoners zijn blij met de inrichting van de natuurlijk ingerichte wateropvang tegenover hun huis: “De werkzaamheden op De Del waren heel ingrijpend. Het werk heeft ook lang geduurd. Maar dat zijn we al vergeten, nu we zien hoe mooi het is geworden. De mensen die hier werkten waren heel communicatief en informeerden ons goed. Dus alle lof. Ik zie ook regelmatig fietsers en wandelaars die stoppen om de wadi, het informatiepaneel en de kleine waterval die is aangelegd te bewonderen. Dat is fijn om te zien in je eigen straat.”
Waterinfiltratie
Veel water in Amerongen komt vanuit het bos, de berg af, het dorp in. Bij een forse bui stroomde er heel veel water het dorp in. Door veel verhard oppervlak, infiltreerde het water nauwelijks in de grond, waardoor er overlast ontstond. Gezien de huidige klimaatveranderingen, zal het aantal extreme buien de komende jaren alleen maar toenemen. Zoveel mogelijk water wordt opgevangen aan de rand van het bosgebied. Hier loopt het water via een verdiepte geul in een voormalige paardenbak. Het wordt hier opgevangen en geïnfiltreerd, zodat het niet het dorp instroomt.
Hendriks vertelt dat in Amerongen het water teruggebracht wordt in de bodem en mensen bewust worden gemaakt van hoe je omgaat met regenwater. Zeker op de laaggelegen plekken waar mensen last hadden van het water, koppelden bewoners zelf het regenwater af. Ze laten het water infiltreren in de bodem of afstromen naar de openbare weg. Om bewoners te betrekken en bewust te laten worden van het systeem werden er bijeenkomsten georganiseerd en praktijkvoorbeelden gepresenteerd. Met een waterwagen is een hevige neerslag gesimuleerd om de werking van het systeem zichtbaar te maken. Rondom de straatkolken en lijngoten is een blauwe rand aangebracht. Hiermee wordt zichtbaar dat deze aangesloten zijn op het infiltratiesysteem van schoon regenwater. De blauwe rand geeft aan dat hier geen vervuild geloosd mag worden.
Duurzaamheid
Hendriks vervolgt: “In het hele project is duurzaamheid de basis. Het water wordt onder andere teruggebracht in de bodem. Daarnaast worden straatstenen die nog goed zijn teruggelegd in de straat en bomen handhaven we waar dat kan. We kijken of we het ontwerp zo kunnen maken dat de bomen kunnen blijven staan of een betere plek krijgen. Eén straat maakten we smaller, waardoor de bomen nu meer ruimte hebben.”
Duurzaamheid kan je heel breed trekken. Zo kijken de gemeente en BOOT ook naar dit project. In deelgebied vier wordt hemelwater vastgehouden om daarmee tijdens warme periodes de bomen en planten water te geven. Nu rijdt een waterwagen vaak heen en weer naar een vijver in Leersum om water te halen daarvoor. Wanneer het water opgeslagen wordt, kan daar water uit de put gehaald worden wat transport bespaard.
Samenwerking
Hendriks: “Het leuke aan dit project is de samenwerking met de gemeente. We krijgen veel verantwoordelijkheid en we regelen veel. Samen met Kees van Zutphen, projectleider Gemeente Utrechtse Heuvelrug, spreek ik met bedrijven, bewoners en instanties in Amerongen. We leggen uit wat er gaat gebeuren en wat dat voor iedereen betekent. Van Zutphen vult aan: “Samenwerking en communicatie zijn de kracht van dit project.”
Planning uitvoering
Deelgebied 1: Gereed: 2e en 3e kwartaal 2019
Deelgebied 2: Gereed: 4e kwartaal 2019 / 1e kwartaal 2020
Deelgebied 3: 2021
Deelgebied 4: 2022/2023
Deelgebied 5: 2022/2023
Overzicht werkzaamheden BOOT – Amerongen Regenwaterproof
- Situatie- en hoogtemeting door middel van gps en tachymetrie (GEO-informatie);
- Rekenmodellen opzetten (Stedelijk Water en Riolering);
- Ontwerp uitdenken waarbij rekening is gehouden met bestaande kabels en leidingen (Stedelijk Water en Riolering);
- Uitvoeren milieukundige (bodem)onderzoeken;
- Onderzoek bomen/archeologie coördinatie door BOOT;
- Uitvoeren bouwkundige opnames;
- Tekeningen maken aan de hand van alle informatie en metingen (Infrastructuur);
- Opstellen kostenramingen (Infrastructuur);
- Opstellen bestek en tekeningen;
- Begeleiden aanbestedingsprocedure;
- Begeleiden uitvoering.
Terug naar overzicht
Fotografen: BOOT en Leendert van der Velden
Dit project in het kort
Opdrachtgever | Gemeente Utrechtse Heuvelrug |
Uitvoering | Maart 2019 - 2023 |
Vakgebied | Water & Klimaat, Infrastructuur, GEO-informatie, Grondwatermeetnetten, Directievoering & toezicht, Landschapsinrichting, Klimaatadaptatie, |
Meer weten over dit project?
Neem contact op met William Hendriks
Meer weten over dit project?
Bel William Hendriks via 06-10244272 of stuur een mailtje